افسردگی تنفسی (هیپوونتیلاسیون)؛ علائم، عوامل ایجاد، راه‌های تشخیص و درمان
افسردگی تنفسی یا هیپوونتیلاسیون همان نفس کشیدن با سرعت کم و کم‌عمق است. علت‌های زیادی سبب افسردگی تنفسی می‌شوند که بعضی از آنها جدی‌تر از موارد دیگرند. در ادامه مجله اکسیژن را همراهی کنید.
آنچه در این مقاله می‌خوانید
افسردگی تنفسی یا هیپوونتیلاسیون چیست؟
افسردگی تنفسی (Respiratory depression)، که از آن به هیپونتیلاسیون یا سندرم هیپونتیلاسیون هم یاد می‌شود، حبس کردن غیرطبیعی دی‌اکسیدکربن در خون به علت مبادله ضعیف کربن دی اکسید و اکسیژن در درون ریه‌ها است. نفس کشیدن به صورت آهسته و کم عمق از ویژگی این خلل تنفسی است که بعضی وقت‌ها به 8 تا 10 تنفس در هر ثانیه می رسد. اندازه تنفس طبیعی میان 12 تا 20 تنفس در ثانیه است.
در زمان نفس کشیدن به صورت طبیعی، خون اکسیژن تنفس شده را به همه بافت‌های بدن انتقال می‌دهد در حالی که دی اکسید کربن را از راه ریه‌ها با نام ماده زائد خارج می‌کند. با افسردگی تنفسی، بدن قادر نیست دی اکسید کربن را به صورت موثر از بین ببرد و در نهایت، ذخیره دی اکسید کربن با اکسیژن کم برای کارکرد بدن اختلال بوجود می‌آورد.
بیماری‌های جسمی که بر مغز و کارکرد سیستم عصبی مرکزی موثر است قادر است افسردگی تنفسی ایجاد کند. وضعیت سلامتی مثل سکته مغزی یا وقفه تنفسی در خواب هم می‌تواند سبب هیپونتیلاسیون بشود. همینطور این حالت می‌تواند حاصل از دارو و دیگر موادی باشد که کارکرد مغز را دچار اختلال می‌کنند. اگر فردی زیر نظر پزشک درمان نشود.
افسردگی شدید تنفسی می‌تواند باعث کم شدن ضربان قلب، حمله قلبی، حمله تنفسی، آسیب مغزی، کما یا مرگ شود. اشخاصی که به افسردگی تنفسی دچار هستند تنفس کم عمق‌تر و آهسته‌تری دارند و در کل با دشواری نفس می‌کشند. در کل زنان بیشتر از مردان در معرض مبتلا شدن به افسردگی تنفسی هستند. همینطور اشخاصی که به بیماری‌های خاص مثل دیابت، وجود آپنه انسدادی خواب، بیماری انسدادی مزمن ریوی، بیماری قلبی، فشارخون بالا، بیماری عصبی، چاقی و اعتیاد به مواد افیونی دچار هستند بیش از دیگران به افسردگی تنفسی دچار می‌شوند.
افسردگی تنفسی یک اختلال تنفسی است که با تنفس کند معلوم می‌شود. در طول یک چرخه تنفس طبیعی شما اکسیژن را به صورت طبیعی به درون ریه‌ها وارد می‌کنید. در حقیقت خون بدن شما اکسیژن را در بدن شما به بافت‌های دیگر شما انتقال می‌دهد. بعد از آن خون شما ماده زیان‌آور دی اکسید را به ریه‌های شما بر می‌گرداند. و زمان بازدم ریه‌های شما این دی اکسید را از بدن شما خارج می‌کند. در زمان افسردگی تنفسی، بدن شما بصورت موثر قادر نیست دی اکسید کربن را از بدن خروج دهد. این کار می‌تواند باعث مصرف ضعیف اکسیژن بوسیله ریه‌ها شود. سرانجام این فرآیند، زیاد شدن دی اکسید کربن و کم شدن اکسیژن در بدن است.
علائم افسردگی تنفسی
نشانه‌های افسردگی تنفسی وابسته به تعداد زیادی شرایط گوناگون است. نشانه‌های ضعیف یا معمولی شامل موارد ذیل‌اند:
- احساس خستگی
- خواب در طی روز
- تنگی نفس
- تنفس کوتاه و کم عمق
- افسردگی
با بیشتر شدن این اختلال و زیاد شدن دی اکسید کربن در خون امکان دارد نشانه‌های زیر را داشته باشید:
- لب‌ها، انگشتان دست و پا، مایل به آبی (کبودی)
- تشنج
- احساس گیجی
- سردرد
تنفس سریع از علایم عادی افسردگی تنفسی نیست. با این وجود بعضی از اشخاص امکان دارد تند تند نفس کشیدن را با نام واکنشی که بدن قصد دارد کربن دی اکسید را از بدن خروج دهد، احساس کنند.
علت‌های مبتلا شدن به افسردگی تنفسی
افسردگی تنفسی امکان دارد به دلایل گوناگونی اتفاق بیفتد. علت‌های رایج افسردگی تنفسی شامل موارد ذیل‌اند:
- بیماری‌های عصبی عضلانی (سبب ضعیف شدن عضله‌های کنترل کننده تنفس می‌شود)
- بدشکلی دیواره قفسه سینه (اختلال در تنفس و بازدم)
- اضافه وزن شدید (سبب می‌شود که بدن برای تنفس درست بیشتر سعی کند.)
- آسیب به مغز (قابلیت مغز برای مدیریت کارکردهای اساسی را دچار اختلال می‌کند.)
- آپنه انسدادی خواب (توقف تنفس در زمان خواب و شروع مجدد)
- بیماری‌های مزمن ریه (بیماری‌هایی مثل بیماری انسدادی ریه و فیبروز سیستیک که مجاری هوا را می‌بندد.)
افسردگی تنفسی همینطور می‌تواند از عارضه‌های جانبی استفاده از داروها باشد. دوزهای بالا داروهای ضد افسردگی سیستم مرکزی امکان دارد سبب کندی سیستم تنفسی شود. داروهایی که می‌تواند این عارضه جانبی را در بدن بوجود بیاورد شامل موارد ذیل‌اند:
- الکل
- باربیتورات‌ها
- آرامبخش‌ها
- مواد افیونی
- بنزودیازپین‌ها
چگونه می‌توان افسردگی تنفسی را تشخیص داد؟
اگر هر یک از نشانه‌هایی که آنها را نام بردیم را دارا بودید به نزد پزشک بروید. پزشک درباره نشانه‌ها و داروهایی که استفاده می‌کنید از شما سوالاتی می‌پرسد. در مرحله بعد برای اینکه بیشتر مطمئن شود معاینه فیزیکی و سایر آزمایشات را برای شما انجام می دهد. پزشک شما امکان دارد یک سری آزمایش برای مشخص کردن دلیل افسردگی تنفسی تجویز کند. آزمایشات شامل موارد ذیل‌اند:
رادیوگرافی قفسه سینه: یک نوع آزمایش تصویربرداری است که از قسمت سینه عکس برداری می‌شود و ناهنجاری‌ها را بررسی می‌کند.
تست کارکرد ریه: آزمایش تنفسی که میزان صحیح کار کردن ریه‌ها را اندازه می‌گیرد.
آزمایش گاز خون: یک نوع آزمایش خون است که بوسیله آن مقدار دی اکسید کربن و اکسیژن و تعادل اسید/باز بودن را در جریان خون شما می‌سنجد.
آزمایش پالس اکسیمتری: میزان اکسیژن موجود در جریان خون را از راه یک مانیتور که دردی ایجاد نمی‌کند بر روی انگشت می‌سنجد.
آزمایش خون هماتوکریت و هموگلوبین: تعداد گلبول‌های قرمز خون موجود برای منتقل کردن اکسیژن از راه بدن را می‌سنجد.
آزمایش مطالعه خواب: برای شناسایی اختلالات در رابطه با خواب مثل آپنه خواب کاربرد دارد.
چطور می‌توان افسردگی تنفسی را التیام داد؟
افسردگی تنفسی یک بیماری و وضعیتی قابل درمان است. نوع درمان به علل بوجود آمدن این بیماری مربوط است. زمانی که افسردگی تنفسی به دلیل استفاده از دارو ایجاد شود، قطع دارو امکان دارد سبب درمان این بیماری شود. از سایر درمان‌های تاثیرگذار برای درمان افسردگی تنفسی می‌توان موارد زیر را نام برد:
- اکسیژن درمانی برای تقویت تنفس
- کم کردن وزن
- دستگاه CPAP یا BiPAP برای باز نگه داشتن راه هوایی در زمان خواب
- جراحی برای تصحیح ناهماهنگی های قفسه سینه
- داروهای استنشاقی برای باز کردن مجاری تنفسی و درمان بیماری همیشگی ریه
آیا افسردگی تنفسی می‌تواند عارضه‌هایی را بوجود آورد؟
افسردگی تنفسی اگر بصورت مناسب درمان نشود می‌تواند عارضه‌های شدیدی داشته باشد و همینطور سبب مرگ شخص گردد. افسردگی تنفسی حاصل از استفاده بیش از اندازه دارو می‌تواند سبب ایست تنفسی شود. در این مشکل تنفس بطور کامل از عمل باز می‌ماند و این کار بصورت فی‌نفسه مرگبار است. افسردگی تنفسی همینطور می‌تواند سبب فشار خون ریوی شود. که این کار می‌تواند سبب نارسایی قلبی شود. استفاده از برنامه درمانی می‌تواند از ظاهر شدن عوارض پیشگیری کند. این بیماری می‌تواند کیفیت زندگی را کم کند. تشخیص و درمان در زمان مناسب امکان دارد به بدن شما کمک کند تا میزان سالم اکسیژن و دی اکسید کربن را حفظ کند و از ظاهر شدن عارضه‌های آن پیشگیری کند.
پیشگیری از افسردگی تنفسی
در صورت دچار شدن به افسردگی تنفسی، درمان اهمیت دارد. اگر بیماری درمان نشود هیپونتیلاسیون می‌تواند سبب بیماری‌های تهدیدکنده سلامتی مانند مرگ شود. نمی‌توان از همه دلایل مثل موارد حاصل از تصادفات یا بیماری ناگهانی هیپونتیلاسیون پیشگیری کرد. با این وجود، در بعضی موارد، شیوه‌هایی مثل نظارت بر استفاده داروهای تجویز شده، نظارت بر کسانی که داروهای آرامبخش و مواد مخدر استفاده می‌کنند، پیشگیری از استفاده داروهای آرامبخش، مخدر و استفاده بیش از اندازه الکل برای کم کردن بروز افسردگی تنفسی وجود دارد.
افسردگی تنفسی می‌تواند در زندگی عادی شما مشکلاتی بوجود آورد. ولی با شناسایی و درمان در زمان مناسب، این بیماری کنترل می‌شود و شما را یاری می‌کند تا از بروز هرنوع عارضه‌های جانبی برای سلامتی پیشگیری کنید.
نتیجه گیری
افسردگی تنفسی یا هیپونتیلاسیون زمانی اتفاق می‌افتد که ریه‌ها نتوانند بطور صحیح چرخه تنفسی را انجام دهند و دی اکسید را در بدن ذخیره کنند. این عارضه می‌تواند فرد را به عوارضی مثل اسیدوز تنفسی مبتلا کند و اگر درمان نشود می‌تواند مرگبار باشد. علت‌های آن بیشتر شامل وضعیتی است که مغز را تحت تاثیر قرار می‌دهد، مثل سکته مغزی و استفاده از داروهایی که کارکرد سیستم عصبی مرکزی را دچار اختلال می‌کنند. اگر فردی به افسردگی تنفسی مشکوک است، باید به فوریت‌های پزشکی مراجعه کند.
